teamontwikkeling Archieven • TeamTrots

Boektip: Systems Inspired Leadership

Soms komt er zo’n boek uit. Zo’n boek waarvan je hoopt dat elke leider in elke organisatie het leest. Een boek dat een visie op leiderschap omschrijft waarin zó veel potentie opgesloten ligt. En dat dan ook nog eens heel helder én praktisch weet over te brengen. Het boek Systems Inspired Leadership, geschreven door Frank uit de Weerd en Marita Fridjhon is zo’n boek. Ik kan het niet laten deze tip met je te delen! Waarom is dit boek zo belangrijk? De wereld rammelt, dat zal je vast niet ontgaan zijn. De complexiteit is groot en de snelheid waarmee veranderingen elkaar opvolgen neemt alleen maar toe. De druk, stress, wantrouwen, angst en isolatie zijn voelbaar toegenomen, niet alleen in organisaties, maar ook in de politiek en in de samenleving. Traditionele visies op leiderschap, waarin de leider top-down bestuurt en alle oplossingen hoort te weten, zijn niet meer effectief in deze context. Het is een illusie dat één persoon aan de top van een organisatie hét antwoord heeft op al die complexe uitdagingen. Dat besef bestaat gelukkig steeds breder. Maar welk leiderschap werkt dan wel? ‘Systems Inspired Leadership’ (SIL) biedt een alternatieve visie op leiderschap. Een visie die uitgaat van het idee dat leiderschap een collectieve rol is in organisaties. Een visie die – zoals Marita en Frank ook in de ondertitel van hun boek opschrijven – organisaties helpt om richting te vinden in verandering, om wendbaarder te zijn en om samenwerking te bevorderen. Leiderschap geinspireerd door systemen? Centraal in de leiderschapsvisie van SIL staat de focus op relatiesystemen. En dat is echt een compleet andere manier van kijken dan veel mensen gewend zijn. Zeker in de westerse wereld hebben we de neiging om te kijken naar individuen en naar delen van het geheel. SIL kijkt naar het hele web van relaties tússen al die onderdelen. We maken allemaal onderdeel uit van een groter geheel, en het geheel is méér dan alleen de optelsom van de onderdelen. Er zit dan ook zo veel wijsheid en kracht opgesloten tússen alle onderdelen. SIL is een visie op leiderschap waarbij die die collectieve wijsheid van systemen wordt aangeboord. Kan ik ook leren hoe ik een Systems Inspired Leader kan worden? Wat ik mooi vind aan het boek, is dat Marita en Frank niet alleen het concept van SIL beschrijven, maar ook praktische bruikbare aanwijzingen geven hoe je jezelf tot Systems Inspired leader kunt ontwikkelen. Iedereen vult leiderschap natuurlijk op zijn of haar eigen unieke manier in. Maar wat zijn nu de cruciale competenties die Systems Inspired Leaders in staat stellen om die collectieve wijsheid aan te boren? Uit interviews met 30 leiders die SIL al toepassen, destilleerden Marita en Frank vijf competenties die deze leiders met elkaar gemeen hebben. Zij besteden een groot deel van het boek aan deze competenties. Dat doen ze op een hele praktische wijze. Zo geven ze concrete tips hoe je jezelf deze competenties eigen kunt maken. Daarnaast beschrijven ze per competentie een aantal praktische toepassingsvormen. Welke competenties hebben Systems Inspired Leaders met elkaar gemeen? De competenties die SIL-leiders hebben ontwikkeld om de collectieve wijsheid van het systeem aan te boren, zijn samen te vatten met de afkorting S-CI-R-E-S: S: Seeing, hearing and sensing the System Je bent in staat om het geheel en de patronen die zich afspelen te zien, in plaats van te kijken naar de individuele onderdelen. Je luistert naar alle stemmen in een systeem en beschouwt elke individuele stem ook als een geluid dat iets zegt over het geheel. En je kunt het benoemen op het moment dat er veranderingen plaatsvinden in de ‘atmosfeer’. CI: Holding Conscious and Intentional relationship Je realiseert je dat een systeem op verschillende momenten een andere energie nodig kan hebben, en je bent in staat om bewust en met intentie te kiezen vanuit welke energie je handelt in die relatie. R: Revealing the system to itself Je bent in staat om het zelfbewustzijn van een systeem te vergroten door het een spiegel voor te houden en terug te geven wat er in het systeem gebeurt. Je doet dat op neutrale wijze, zonder te oordelen. E: Working with conflict to facilitate Emergence Je rent niet weg voor conflicten. Sterker nog: je ziet een conflict als een signaal dat er iets nieuws probeert te ontstaan. Je durft ‘in het vuur’ van het conflict te blijven zitten. Het lukt je om de negativiteit te verminderen en je begeleidt het team door fasen van conflict. S: Co-creating Systems Inspired Safety Je bent in staat om samen met het team een veilige plek te creëren, waar mensen zich durven uitspreken en zich kwetsbaar op durven stellen. Juist in afwijkende meningen of in conflicten zit soms informatie verborgen over nieuwe mogelijkheden. Dat betekent dat je een vruchtbare bodem nodig hebt waarin die geluiden tot uiting kunnen komen. Deze competenties staan zeker niet los van elkaar, maar hebben juist een grote mate van onderlinge afhankelijkheid. Tot zover ‘the DOING side’ van SIL, in een notendop. Wat betekent SIL voor ‘the BEING side’ van leiders? Hoe je DOET en wie je BENT als leider gaan natuurlijk hand-in-hand. Voor veel leiders vormt het SIL-pad ook een persoonlijke ontdekkingsreis, waarin je nooit bent uitgeleerd. Een pad waarin je ervoor kiest om zelf kwetsbaar én dapper te zijn. Een pad dat je uitdaagt om je eigen oordelen uit te stellen en nieuwsgierig te zijn naar andere waarheden dan die van jou. Waarbij het belangrijk is dat je je eigen waarden, drijfveren, angsten en trauma’s kent. Waarom zou ik SIL willen implementeren? Frank en Marita hebben in hun boek tientallen verhalen opgenomen over de positieve impact van SIL. De mensen die zij interviewden voor hun boek waren enthousiast over wat SIL hen heeft gebracht, zowel op persoonlijk als op professioneel vlak. Zij onderscheiden daarbij vijf gebieden waar SIL impact op heeft: Duurzame resultaten: “We groeien 8% dit jaar, tegen lagere kosten. We ontwikkelen allerlei nieuwe producten die we sneller weten te lanceren.” Wendbaarheid en innovatie: “Als we vertrouwen op het systeem, kunnen we

Boektip: Systems Inspired Leadership Meer lezen »

Praktische oefeningen om je team door de bril van een astronaut te bekijken

Laat een reactie achter / Tips & Inspiratie / Yvet

De sleutel voor verandering in teams ligt bij een ander niveau van bewustzijn. “Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg”. Of, zoals Einstein het prachtig heeft geformuleerd: “We kunnen problemen niet oplossen met het denken dat ze veroorzaakt heeft”. De mooiste ontwikkelingen in teams ontstaan doordat teams ineens met andere ogen naar een situatie gaan kijken. In vakjargon noem ik dat nieuwe perspectief een ‘systeemperspectief’. Vaak zeg ik in de praktijk: ik leer teams om door de bril van een astronaut naar zichzelf te kijken. In teams die dit kunnen, zie ik twee belangrijke effecten: Het perspectief draait van ‘ik’ naar ‘wij’. Teamleden wijzen niet meer naar anderen, of naar de manager, maar zien dat zij zelf onderdeel uitmaken van het team en dus medecreator zijn van de ongeschreven regels in het team. Daarmee wordt slachtoffergedrag ingewisseld voor verantwoordelijkheidsgevoel. Het perspectief draait van ‘oordelen over zichtbaar gedrag’ naar ‘nieuwsgierig zijn naar wat er zich onder de oppervlakte afspeelt’. Teamleden stellen hun aannames over elkaar uit. Zij zijn zich bewust van hun eigen en andermans emoties, drijfveren, intenties en overtuigingen. Daarmee kunnen zij makkelijker hun eigen overtuigingen bijstellen en zich in andermans schoenen verplaatsen. Wil je nog eens wat uitgebreider nalezen waarom het nuttig is om je team door de bril van een astronaut te bekijken en wat dat oplevert, lees dan gerust mijn vorige blog nog eens terug. Als je je afvraagt hoe je zo’n astronautenbril in de praktijk op kunt zetten, lees dan verder. In deze blog geef ik graag een paar praktische oefeningen die helpen om op een andere manier naar je team te kijken. Welke ingrediënten helpen om het astronautenperspectief aan te wakkeren? Een paar ingrediënten die helpen, zijn: Beschouw het team als één systeem. Let eens niet zozeer op wat Pietje of Jantje zegt, maar luister naar hun stemmen alsof het stemmen zijn die uiting geven aan wat er in het systeem gaande is. Focus op de patronen in het team die als onzichtbare touwtjes tussen de mensen in liggen. Daarmee verleg je de focus van ‘ik’ naar ‘wij’. Vertrouw op de creativiteit en de intelligentie van het team. Het enige dat je hoeft te doen is die creativiteit aan te boren. Vaak zijn mensen zich namelijk helemaal niet rationeel bewust van waardevolle inzichten. Ergens in ons lijf, intuïtief, voelen we vaak wel dat er iets nodig is. Toch zijn we niet gewend om onze intuïtie aan te spreken, laat staan er naar te luisteren. Wat helpt is om nieuwe informatie toe te voegen. Gebruik dus eens niet alleen taal om te duiden wat er gaande is in het team, maar ook geluid, beeld, ervaring of zelfs geur. Maak ruimte in je team voor de emoties, intenties, overtuigingen en drijfveren die ten grondslag liggen aan het handelen van mensen. Leer met elkaar te benoemen wat er ‘onder de oppervlakte’ speelt. Welke concrete oefeningen kun je als team doen om door de bril van een astronaut naar jezelf te kijken? Er bestaan heel veel waardevolle werkvormen die je toe kunt passen om op een andere manier naar je team te kijken. Graag deel ik drie concrete oefeningen om mee te experimenteren: Jullie team als levend wezen Probeer je team eens te zien als levend wezen: Een bestaand dier of een fantasiewezen, dat leeft, ademt en eet. Hoe ziet het eruit? Heeft het een geur? Hoe beweegt het? Beeld je eens in in welke leefomgeving dit wezen leeft. Wat heeft dit wezen nodig om te overleven? Neem individueel 10 minuten de tijd om voor jezelf een tekening te maken op grote vellen papier. Maak het zo levendig en concreet als mogelijk. Hang al die tekeningen op een wand bij elkaar en vertel elkaar wat je getekend hebt en waarom. Laat dit het startpunt zijn van een mooie dialoog. Welke overeenkomsten zien jullie bijvoorbeeld? Wat valt jullie op als jullie de tekeningen zo naast elkaar zien hangen? Welke belangrijkste behoeften zouden deze wezens hebben? En wat leert ons dat over ons team? Vergeet niet om de inzichten uit deze oefening om te zetten naar concrete vervolgstappen! Wanneer je dit toepast? Dit is een perfecte werkvorm om toe te passen als je vooruit wil kijken als team. Het biedt inzicht in waar je als team staat, maar ook in waar jullie je heen zouden kunnen ontwikkelen. De teamstoel Als er in het team verschillende meningen over een bepaald onderwerp bestaan, neem dan eens de tijd om zo’n onderwerp op een andere manier te benaderen. Begin met een rondje, waarin iedereen zijn mening of visie op het onderwerp vertelt. Als iemand iets verteld heeft, mogen collega’s wel verdiepende vragen stellen, maar geen discussie aangaan. Ga door totdat iedereen aan de beurt is geweest. Stel je vervolgens, net als bij de vorige oefening, voor dat jullie team een levend wezen is. Dat het een aparte entiteit is, naast alle individuen in het team. Het mooie van die entiteit, is dat die véél meer wijsheid in pacht heeft dan alle individuen bij elkaar opgeteld. Het zou zomaar kunnen dat die entiteit – dat levende wezen – dingen weet waar jullie je als individuen in het team helemaal niet bewust van zijn. Zet een aparte stoel neer: de teamstoel. Vraag in je team wie er even op die stoel plaats wil nemen en zich daarmee in de rol van de ‘aparte entiteit’ wil verplaatsen. Als je op de stoel plaatsneemt, laat dan je eigen individuele mening even achter je en verplaats je in de wijsheid van ‘het team’ als geheel. Vragen die je zou kunnen beantwoorden als je op de teamstoel zit, zijn: “Wat heeft het team nodig?”, “Wat weet het team dat niemand van jullie weet?” of “Als het team iets zou kunnen zeggen tegen jullie, wat zou dat dan zijn?” Laat een aantal mensen plaatsnemen op de teamstoel. Vraag jezelf daarna – als jullie weer in jullie eigen stoelen zitten – af wat er opviel. Wat waren de overeenkomsten die jullie hoorden? En wat waren de verschillen? Wanneer je dit toepast? Dit is een hele handige oefening om besluitvorming

Praktische oefeningen om je team door de bril van een astronaut te bekijken Meer lezen »

De bril van de astronaut - systeemperspectief

Een systeemperspectief: het team door de bril van een astronaut

Laat een reactie achter / Tips & Inspiratie / Yvet

Afgelopen jaar werkte ik met een team. Het team wilde beter samenwerken, maar op dat moment lukte hen dat niet. Er speelde een conflict, er werd veel óver collega’s gesproken, maar het échte gesprek met elkaar werd niet gevoerd. Elk van de teamleden – zo bleek uit de interviews die ik in de beginfase afnam – had helder voor ogen hoe hun droomteam eruit zou zien. En er zaten ongelooflijk veel overeenkomsten tussen de dromen van de teamleden over hun team. Ze wilden een team dat een eenheid vormt en waarin ze gebruik maken van elkaars talenten. Een team waarin ze het vertrouwen voelen om het achterste van hun tong te laten zien. Ondanks dat het team niet tevreden was met hoe het op dit moment ging, en haarscherp voor ogen had wat het wél wilde, bleef het stil staan in de situatie waar het in zat. Hoe kan het dat de individuen in dit team stuk voor stuk een mooier team voor ogen hadden, maar dat zij met elkaar de status quo in stand hielden? Teams zijn collectief geneigd om resultaten te genereren die geen van de individuen wil In dit team speelden twee fenomenen die de status quo in stand hielden. Het ‘ik-ben-normaal-en-jij-niet-fenomeen’ Het is heel menselijk om onszelf centraal te stellen voor onze gedachten. Onbewust stellen we ons eigen gedrag als norm, en daarmee bestempelen we gedrag dat daarvan afwijkt als ‘vreemd’. Dat was precies wat er gebeurde in dit team. In het team hoorde ik vaak uitspraken als: “Als collega X nou eens zou stoppen de regels aan zijn laars te lappen”. “Collega Y moet niet zo cynisch doen”. Of vanuit de manager: “Ik zou willen dat het team meer eigen verantwoordelijkheid neemt.” In feite legden de teamleden daarmee stuk voor stuk de verantwoordelijkheid buiten zichzelf en kwam het team niet in beweging. Het ‘we-zijn-ons-niet-bewust-van-wat-er-onder-de-oppervlakte-allemaal-speelt-fenomeen’ Veel mensen kennen wel het plaatje van de ijsberg van McClelland, waarin het gedrag en de acties van mensen slechts het zichtbare topje vormen. Onder de oppervlakte bevindt zich het wat minder zichtbare deel van de ijsberg: het deel waar zich onze emoties, normen en waarden, veronderstellingen, drijfveren en verwachtingen bevinden. Dit laatste deel is wel – vaak onbewust – bepalend voor hoe we bóven de oppervlakte reageren op bepaalde situaties. IJsbergmodel, vrij naar McClelland Ik merkte dat conversaties in het team vooral plaatsvonden op het niveau bóven de oppervlakte. Teamleden vormden snel een oordeel over elkaar op basis van elkaars gedrag. Ze waren niet gewend om zich bewust te zijn van wat er zich onder de oppervlakte afspeelde – zowel bij zichzelf als bij hun collega’s. En dat is jammer, want als we ons niet bewust zijn van wat er zich ónder de oppervlakte afspeelt, komen we niet makkelijk tot nieuwe inzichten. We zijn dan nauwelijks in staat om onze overtuigingen bij te stellen; laat staan dat we ons in andermans perspectief verplaatsen. Niet verrassend dus dat het team bij de status quo bleef! De vraag is natuurlijk hoe je het patroon doorbreekt dat zo’n team collectief in stand houdt en samen stappen kunt zetten in de richting van het gedroomde team! Dat kan door het team een ander, zogenaamd systeemperspectief te laten ervaren. Om uit te leggen wat ik daarmee bedoel, neem ik je graag mee in een verhaal over een astronaut. Teamontwikkeling door de bril van de astronaut Onlangs zag ik een fantastisch filmpje. Een filmpje over het zogenaamde ‘overview’ effect. Ik deel het filmpje graag met je. Het duurt 20 minuten, maar het is ontzettend de moeite waard! Kijk het voor je verder leest… https://www.youtube.com/watch?v=dDfEnKcHBSc Hoe was het om naar dit filmpje te kijken? Waar was je jezelf bewust van toen je naar dit filmpje keek? Zelf werd ik geraakt door de zin: “When we originally went to the moon our total focus was on the moon. We weren’t thinking about looking back at the earth, but now that we have done it, that may well have been the most important reason we went.” Door de camera ineens om te draaien ontstond er een compleet nieuw gevoel van zelfbewustzijn, zowel bij de astronauten als bij de mensen die thuis op de televisie mee zaten te kijken. Het besef dat de aarde niet het middelpunt van het universum is, maar onderdeel uitmaakt van een veel groter planetenstelsel, dat de aarde ontzettend kwetsbaar is, en ook dat wij als mensen afhankelijk zijn van de aardbol en vice versa. Het besef dat wij mensen met elkaar de grootste bedreiging vormen voor die aardbol. Dit ‘overview effect’, ofwel systeemperspectief, zorgde ervoor dat zij met andere ogen naar de aarde en naar hun rol op aarde begonnen te kijken. Als je geïnspireerd ben om méér te weten over dit systeemperspectief, dan kan ik je van harte aanraden om de boeken Theory U en Leiden vanuit de toekomst van Otto Scharmer te lezen! En nu terug naar het team Het vermogen om de camera om te draaien is in mijn ogen cruciaal om doorbraken te realiseren. Dat geldt niet alleen op het niveau van de aarde en ons ecosysteem, maar net zo goed voor teams. Als een team in staat is zichzelf door de lens van ‘het grotere geheel’ te zien, ontstaat er een ander niveau van bewustzijn. Teamleden gaan zien wat hun eigen rol is in het behouden van oude patronen, hoe ze gezamenlijk een patroon in stand houden dat eerder misschien wel aan externe factoren werd toegeschreven. Langzaamaan beginnen er dan ‘gaatjes in de dam’ te ontstaan. Zodra dat systeemperspectief in een team ontstaat, begint er water door de dam te sijpelen en ziet een team hoe het nieuwe patronen kan ontwikkelen op weg naar het ‘gedroomde team’. Wat brengt een systeemperspectief teweeg in teams? Bij teamontwikkeling werk ik altijd vanuit een systeemperspectief en leer ik het team hoe ze vanuit dit perspectief naar hun eigen team kunnen kijken. Mijn ervaring is dat dat diepe en duurzame impact maakt op een team: Het perspectief verandert van ‘ik’ naar ‘wij’ (of van ‘ego’ naar ‘eco’). Teamleden zien dat ze hun aandeel hebben in relaties met collega’s. Diversiteit

Een systeemperspectief: het team door de bril van een astronaut Meer lezen »